اعلام وضعیت فوق‌العاده در ونزوئلا نشانه‌ای آشکار از بالا گرفتن تنش‌ها میان دولت مادورو و واشینگتن است. کاراکاس این تصمیم را پاسخی به استقرار ۸ ناو جنگی و یک زیردریایی هسته‌ای ایالات متحده در آب‌های کارائیب می‌داند. با ورود دوباره ونزوئلا به فاز اضطراری، تحولات سیاسی، نظامی و اقتصادی این کشور در کانون توجه منطقه قرار گرفته است.
زمینه اعلام وضعیت فوق‌العاده در ونزوئلا
نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، پس از آنکه واشینگتن مدعی شد حضور نظامی خود را برای مقابله با قاچاق مواد مخدر تشدید می‌کند، فرمان وضعیت فوق‌العاده را امضا کرد. این فرمان حق بسیج کامل نیروهای مسلح و کنترل بر صنعت نفت و خدمات عمومی را به رئیس‌جمهور می‌دهد. کاراکاس این اقدام را «حمله برنامه‌ریزی‌شده به تمامیت ارضی و امنیت ملی» می‌خواند و از جامعه بین‌الملل خواست فشارهای دیپلماتیک و حقوقی علیه آمریکا را افزایش دهد.
ابعاد فرمان وضعیت فوق‌العاده در ونزوئلا
اعلام وضعیت فوق‌العاده در ونزوئلا علاوه بر جنبه نظامی، تبعات مهمی برای اقتصاد نفت‌محور این کشور دارد. کنترل مستقیم ارتش بر پالایشگاه‌ها و خطوط انتقال نفت، کیفیت صادرات را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند به کاهش درآمد ارزی منجر شود. از سوی دیگر، اعمال محدودیت‌های اضطراری و کنترل مرزها، فعالیت گروه‌های شبه‌نظامی و قاچاقچیان را دشوارتر کرده اما به افزایش هزینه‌های امنیتی انجامیده است.
چشم‌انداز منطقه‌ای و پیامدهای وضعیت فوق‌العاده در ونزوئلا
با تشدید شرایط فوق‌العاده، کشورهای همسایه و اعضای سازمان نفت‌خیز اوپک نگران بر هم خوردن تعادل عرضه نفت و ثبات منطقه‌ای شده‌اند. کاراکاس تلاش می‌کند با همکاری دولت‌های متحد خود، از طریق مجامع بین‌المللی حقانیت خود را اثبات کند و فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌های ثانویه آمریکا را کاهش دهد. در همین حال، واشینگتن از گزاره «مبارزه با قاچاق مواد مخدر» برای توجیه حضور نظامی استفاده می‌کند.
راهبردهای پیشنهادی برای مدیریت وضعیت فوق‌العاده
برای کاهش تنش‌ها و بازگرداندن آرامش به ونزوئلا و منطقه کارائیب، ارزیابی و اجرای دو اقدام زیر ضروری است:
- گفتگوی چندجانبه با میانجی‌گری سازمان ملل برای نظارت بر فعالیت‌های ضدقاچاق و تضمین احترام به تمامیت ارضی ونزوئلا
- ایجاد مکانیزم مشترک نظارت نظامی و حقوق بشری با مشارکت کشورهای منطقه و سازمان‌های بین‌المللی
پیمودن مسیر دیپلماسی فعال و شفاف‌سازی هدف‌های امنیتی، کلید عبور از بحران وضعیت فوق‌العاده در ونزوئلا است؛ گامی که می‌تواند هم به منافع ملی کاراکاس و هم به ثبات کارائیب کمک کند.
