آخرین ویرایش در دسامبر 10, 2025 توسط امیرمهدی صارمی
الیاس حضرتی، رئیس شورای اطلاعرسانی دولت، در اظهاراتی صریح، فیلترینگ و طرح موسوم به «خط سفید» در فضای مجازی را دو روی یک سکه واحد دانست. این مقام مسئول با تأکید بر عدم جدایی این دو مفهوم، به نقد رویکردهای کنونی در مدیریت اینترنت کشور پرداخت و بر لزوم بازنگری در سیاستهای حاکم بر دسترسی کاربران به شبکه جهانی تأکید کرد.
<br/>
تبیین رابطه فیلترینگ و خط سفید: نگاهی تحلیلی
در سالهای اخیر، مباحث مربوط به مدیریت فضای مجازی و نحوه دسترسی کاربران به اطلاعات، همواره از چالشهای اصلی در ایران بوده است. در این میان، مفهوم «خط سفید» به عنوان رویکردی که تلاش دارد اینترنت را به بخشهای مجاز و غیرمجاز تقسیم کند، مطرح شده است. اما حضرتی معتقد است که ماهیت کنترلگرایانه این دو، آنها را از یکدیگر جداییناپذیر میسازد؛ چرا که هر دو در نهایت به محدودسازی دسترسی کاربران منجر میشوند. به عبارت دیگر، فیلترینگ ابزار اجرایی برای پیادهسازی مفهوم خط سفید است و خط سفید نیز چارچوب نظری برای توجیه فیلترینگ محسوب میشود. از دیدگاه رئیس شورای اطلاعرسانی دولت، هر دو این رویکردها دارای یک هدف مشترک هستند: کنترل و محدودسازی دسترسی به اینترنت آزاد جهانی.
<br/>
آمار نگرانکننده کاربران فیلترشکن و ناکارآمدی فیلترینگ
رئیس شورای اطلاعرسانی دولت در ادامه سخنان خود به آمار قابل تأملی اشاره کرد: «در حال حاضر ۸۰ درصد مردم ایران فیلترشکن نصب کردهاند.» این رقم، به گفته وی، نشاندهنده ناکارآمدی سیاست فیلترینگ در دستیابی به اهداف خود و بلکه ایجاد پیامدهای ناخواسته است. زمانی که بخش اعظم جامعه برای دسترسی به محتوای آزاد مجبور به استفاده از ابزارهای دورزننده میشود، نه تنها اهداف حاکمیتی محقق نمیگردد، بلکه بستری برای:
افزایش آسیبپذیری کاربران در برابر بدافزارها و تهدیدات امنیتی.
کاهش سواد دیجیتال و آشنایی با اصول استفاده ایمن از اینترنت.
ایجاد اختلال در کسبوکارهای آنلاین و اقتصاد دیجیتال کشور.
را فراهم میآورد. این وضعیت، خود گواهی بر این مدعاست که رویکردهای محدودکننده نه تنها نمیتوانند مانع حضور مردم در فضای مجازی شوند، بلکه عوارض جانبی پرهزینهای را نیز به دنبال دارند.
<br/>
تلاشهای دولت برای بازنگری در سیاستهای فیلترینگ
حضرتی با اشاره به رویکرد تیم کنونی دولت، تأکید کرد که از همان ابتدا، تلاش برای رفع فیلترینگ آغاز شده است. وی افزود: «آقای پزشکان از روز اولی که آمدند برنامهریزی کردند و تاکید داشتند که فیلترینگ باید برداشته شود.» این تلاشها شامل برگزاری جلساتی با شورای عالی فضای مجازی و طرح موضوع در سطح سران قوا بوده است. این پیگیریها نشاندهنده درک دولت از ضرورت تغییر در سیاستهای موجود و یافتن راهکارهایی است که همزمان با حفظ امنیت و ارزشهای ملی، امکان دسترسی آزاد و سالم به اینترنت را فراهم آورد. این رویکرد به دنبال ارزیابی مجدد فلسفه فیلترینگ و بررسی نتایج واقعی آن در جامعه است.
<br/>
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی فیلترینگ گسترده بر کشور
علاوه بر جنبههای امنیتی و فنی، فیلترینگ گسترده بر حوزههای اقتصادی و اجتماعی نیز تأثیرات عمیقی برجای گذاشته است. این محدودیتها نه تنها دسترسی به برخی پلتفرمهای بینالمللی را دشوار ساخته، بلکه بر پویایی اقتصاد دیجیتال و کارآفرینی در کشور نیز سایه افکنده است:
اقتصاد دیجیتال و کسبوکارها: بسیاری از کسبوکارهای نوپا، تولیدکنندگان محتوا و پلتفرمهای آنلاین داخلی و خارجی با محدودیتهایی مواجه شدهاند که منجر به از دست رفتن فرصتهای شغلی، کاهش درآمدهای ملی و مهاجرت نخبگان حوزه فناوری شده است.
ارتباطات بینالمللی و علمی: محدودیتها، دسترسی به منابع علمی، فرهنگی و تجاری بینالمللی را دشوار کرده و شکاف دیجیتالی ایران را با سایر کشورها افزایش میدهد. این امر میتواند به عقبماندگی در حوزههای پژوهشی و تبادلات فرهنگی منجر شود.
فقدان شفافیت و اعتماد عمومی: عدم وجود یک سیاست شفاف و یکپارچه در قبال فیلترینگ، سردرگمی، بیاعتمادی و نارضایتی عمومی را در پی داشته است، چرا که کاربران غالباً با دلایل نامشخص و بدون اطلاع قبلی از دسترسی به سرویسهای مورد نیاز خود محروم میشوند.
<br/>
فیلترینگ و آینده فضای مجازی ایران: چالشها و راهکارها
سخنان رئیس شورای اطلاعرسانی دولت بار دیگر لزوم یک رویکرد جامع و همهجانبه برای مواجهه با چالشهای فضای مجازی را گوشزد میکند. او با طرح این پرسش کلیدی که «آیا فیلترینگ باعث میشود که مردم کمتر در فضای مجازی حضور داشته باشند؟» به کنایه بر بیاثر بودن و حتی مضر بودن این سیاستها تأکید کرد. این اظهارات در حالی مطرح میشود که بحث فیلترینگ و خط سفید همچنان در محافل کارشناسی و سیاستگذاری کشور ادامه دارد و انتظار میرود که دولت با توجه به آسیبهای موجود، راهکارهای عملیتری را برای مدیریت هوشمندانه و آزادانه اینترنت ارائه دهد؛ راهکارهایی که همزمان با تأمین امنیت و حفظ ارزشهای جامعه، امکان بهرهبرداری کامل از ظرفیتهای فضای مجازی برای توسعه و پیشرفت را فراهم آورد.
مطالب مرتبط
- راهاندازی خط دریایی آستارا-اولیانوفسک در بهار آینده، افقهای جدیدی در تجارت ایران و روسیه میگشاید
- قضات به مدارس کنارک رفتند؛ طرح «قاضی در مدرسه» سواد حقوقی دانشآموزان را ارتقا داد
- مسجد مقدس جمکران میزبان بزرگترین جشنهای ولادت حضرت زهرا (س) و روز مادر میشود
- نمایشگاه کاریکاتور «مدیریت مصرف» با هدف آگاهیبخشی عمومی در پایتخت گشایش یافت
امیرمهدی صارمی
من فارغالتحصیل رشته برنامهریزی شهری هستم و از همان دوران دانشگاه به مسائل مربوط به شهر و زندگی شهری علاقهمند شدم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۶ با نوشتن مقالاتی درباره معماری و فضای شهری در یک وبلاگ تخصصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان خبرنگار در حوزه شهری و محیط زیست در چندین رسانه مشغول به کار شدم. در حال حاضر، به عنوان دبیر بخش شهری در یک مجله خبری معتبر فعالیت میکنم و تلاش دارم با پوشش رویدادهای فرهنگی، اجتماعی و معماری، به بهبود کیفیت زندگی شهری کمک کنم.