رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا در پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام کرد که ایران طی ۲۵ سال گذشته به‌طور مداوم با پدیده گردوغبار و ریزگردها مواجه بوده است؛ پدیده‌ای که در برخی سال‌ها شدت و تکرار آن به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.
به گفته دکتر محمدصادق حسنوند، بررسی داده‌های موجود نشان می‌دهد که از سال ۲۰۰۰ میلادی تاکنون، وقوع طوفان‌های گردوغبار در کشور به‌صورت مستمر گزارش شده و در برخی سال‌ها تعداد این طوفان‌ها به بیش از ۲۰ مورد در سال رسیده است. وی افزود: در سال‌هایی که بارندگی بیشتر بوده، مانند سال ۱۳۹۷، میزان وقوع این طوفان‌ها کاهش یافته، اما در سال‌های خشک، چشمه‌های گردوغبار در اطراف تهران و مناطق مرکزی کشور فعال‌تر می‌شوند.
منابع داخلی و خارجی گردوغبار
حسنوند با اشاره به منابع داخلی و خارجی گردوغبار، تأکید کرد: بخشی از این آلودگی‌ها از کشورهای همسایه مانند عراق، سوریه و عربستان وارد کشور می‌شود، اما منابع داخلی نیز به‌ویژه در اطراف تهران، اصفهان و مناطق مرکزی نقش مهمی در تشدید این پدیده دارند.
وی افزود: ذرات معلق ۱۰ و ۲.۵ میکرون که عامل اصلی آلودگی هوا هستند، به‌قدری ریزند که قطر آن‌ها تنها یک‌سی‌ام قطر موی انسان است و به‌راحتی وارد سیستم تنفسی می‌شوند. در برخی روزها، غلظت این ذرات در تهران به بیش از ۶۰۰ میکروگرم بر مترمکعب رسیده که بسیار بالاتر از حد مجاز سازمان جهانی بهداشت است.
وضعیت بحرانی کیفیت هوا و توصیه‌های بهداشتی
رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا با اشاره به وضعیت بحرانی کیفیت هوا در تهران و سایر شهرها، گفت: از ۱۱ تیر تاکنون، شاخص کیفیت هوا در وضعیت ناسالم، بسیار ناسالم و حتی خطرناک قرار داشته است. در چنین شرایطی، توصیه می‌شود شهروندان به‌ویژه گروه‌های حساس از تردد غیرضروری در سطح شهر خودداری کنند.
وی ادامه داد: ماندن در خانه با درها و پنجره‌های بسته می‌تواند میزان مواجهه با آلودگی را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا نیز در کاهش خطرات مؤثر است. همچنین در صورت نیاز به خروج از منزل، استفاده از ماسک‌های استاندارد N95 یا ماسک‌های سه‌بعدی توصیه می‌شود.
تغذیه مناسب در روزهای آلوده
حسنوند بر اهمیت تغذیه سالم در روزهای آلوده تأکید کرد و گفت: مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان، ویتامین C و سبزیجات تازه می‌تواند به کاهش اثرات منفی آلودگی هوا بر بدن کمک کند. این مواد با تقویت سیستم ایمنی، بدن را در برابر آسیب‌های ناشی از ذرات معلق مقاوم‌تر می‌کنند.
ضرورت برنامه‌ریزی برای مقابله با گردوغبار
وی مقابله با طوفان‌های گردوغبار را نیازمند برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت دانست و افزود: باید سامانه‌های پیش‌بینی دقیق راه‌اندازی شود تا بتوان شرایط آلودگی را از چند روز قبل پیش‌بینی کرد و اقدامات لازم را انجام داد. در بسیاری از کشورها، در صورت افزایش شاخص آلودگی، فعالیت‌های فضای باز مدارس محدود می‌شود، نه اینکه کل شهر تعطیل شود.
حسنوند با اشاره به تبعات اجتماعی و اقتصادی تعطیلی‌ها گفت: در ایران، اگر شاخص کیفیت هوا از ۱۵۰ عبور کند، کارگروه اضطرار آلودگی هوا باید تشکیل جلسه دهد و تصمیم‌گیری کند.
آلودگی هوا؛ دومین عامل مرگ‌ومیر در کشور
وی با بیان اینکه سالانه حدود ۵۰ هزار مرگ در کشور به آلودگی هوا نسبت داده می‌شود، اظهار کرد: آلودگی هوا پس از فشار خون بالا، دومین عامل خطر مرگ در ایران است. این موضوع نشان‌دهنده ضرورت سرمایه‌گذاری و اقدام جدی در حوزه کاهش آلودگی هواست.
حسنوند تأکید کرد: انتظار برای بهبود کیفیت هوا باید متناسب با میزان اقدامات و سرمایه‌گذاری‌ها باشد. در حال حاضر، حدود ۲ میلیون خودروی فرسوده در کشور تردد می‌کنند و تنها بخش کوچکی از آن‌ها نوسازی شده‌اند. بدون برنامه‌ریزی جامع و اجرای سیاست‌های مؤثر، وضعیت آلودگی هوا همچنان ادامه خواهد داشت.
نتیجه‌گیری
با گذشت بیش از دو دهه از آغاز بحران گردوغبار در ایران، همچنان چالش‌های جدی در زمینه کنترل منابع داخلی، پیش‌بینی دقیق شرایط و ارتقای زیرساخت‌های مقابله با آلودگی هوا وجود دارد. در این شرایط، رعایت توصیه‌های بهداشتی، تغذیه مناسب و استفاده از تجهیزات محافظتی می‌تواند نقش مهمی در کاهش آسیب‌ها ایفا کند.
