تدوین نقشه راه ده‌ساله و سرمایه‌گذاری هدفمند در بخش زیربناهای کوانتومی، ایران را به مرز عبور از مرحله پژوهش وارد عرصه عملیاتی فناوری کوانتوم کرده است. سرپرست ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک از پیش‌بینی تکمیل کامل زیرساختها ظرف یک تا دو سال آینده خبر داد.
در سند چشم‌انداز ۱۰ ساله کوانتوم که به همت معاونت علمی ریاست‌جمهوری و ستاد متبوع تدوین شده، قرار است ایران تا پایان سال ۱۴۰۶ میلادی به جمع کشورهای پیشرو در این حوزه بپیوندد. هدف‌گذاری این برنامه افزایش حجم سرمایه‌گذاری بخش دولتی و خصوصی تا ۵۰ میلیون دلار در سه سال پیشرو و ارتقاء جایگاه کشور از رتبه بیستم به پانزدهم در انتشار مقالات علمی است.
هرچند در بخش نظری کشور موفقیت چشمگیری کسب کرده و در حوزه انتشار مقالات تئوریک کوانتوم در رتبه بیستم جهان قرار دارد، اما بخش تجربی و کاربردی—از رایانش و حسگرها تا ارتباطات کوانتومی—هنوز به بلوغ کامل نرسیده است. ایران تاکنون تمرکز خود را بر آماده‌سازی خطوط تولید حسگرهای کوانتومی و آزمایش سامانه‌های رمزنگاری کوانتومی در شبکه‌های فیبر نوری قرار داده است.
برای ایجاد هم‌افزایی بین نهادهای پژوهشی، صنعتی و دانشگاهی، شورای راهبری فناوری کوانتوم تشکیل شده و تفاهم‌نامه‌های چندجانبه در دست امضا است. برآوردها نشان می‌دهد با تزریق منابع مالی جدید و استقرار آزمایشگاه‌های مجهز در دانشگاه‌های تهران، اصفهان و شیراز، فرآیند جذب شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های کوانتومی تا پایان سال آینده سرعت بیشتری خواهد گرفت.
در مقیاس جهانی، آمریکا، چین و برخی کشورهای اروپایی با هزینه‌کرد میلیاردها دلار در مسیر توسعه کوانتوم گام گذاشته‌اند، اما سرمایه‌گذاری چند ده میلیون دلاری ایران نیز در کنار پشتیبانی نظری قوی می‌تواند ظرف دو سال آینده نتایج تجربی قابل‌ملاحظه‌ای به همراه داشته باشد. مجموعه اقدامات کنونی شامل تجهیز مراکز داده به کیوبیت‌های پیشرفته، راه‌اندازی پایلوت شبکه توزیع کلید کوانتومی و توسعه حسگرهای تشخیص توده‌های زیرسطحی در بخش معدن است.
فناوری کوانتوم در سه شاخه اصلی—محاسبات کوانتومی، ارتباطات کوانتومی و حسگرهای کوانتومی—در حال پیشرفت است. برخی حسگرهای کوانتومی در جهان به مرحله تجاری‌سازی نزدیک شده‌اند و ایران قصد دارد با حمایت دولت و بخش خصوصی، تولید انبوه نمونه‌های اولیه این حسگرها را کلید بزند. هم‌زمان پروژه‌های پایلوت در زمینه اینترنت کوانتومی و محاسبات موازی کوانتومی در دست ارزیابی نهایی قرار دارد.
سرپرست ستاد کوانتوم با تأکید بر اهمیت تحقیق و توسعه افزود: «اگرچه بیشتر فناوری‌ها هنوز در فاز تحقیقاتی به سر می‌برند، اما دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی از سال ۱۳۹۰ وارد این عرصه شده‌اند و امروز آمادگی کافی برای حرکت به سمت تولید نمونه‌های عملی دارند.» او همچنین از برنامه‌ریزی برای برگزاری نخستین نمایشگاه دستاوردهای کوانتومی در پاییز پیشرو خبر داد تا زمینه تعامل متخصصان داخلی و سرمایه‌گذاران خارجی فراهم شود.
با ادامه روند سرمایه‌گذاری و تشکیل زیست‌بوم استارت‌آپی، انتظار می‌رود ایران در سال‌های آتی علاوه بر ارتقاء جایگاه علمی، در مسیر تولید محصولات کوانتومی کاربردی—از سامانه‌های امنیت سایبری کوانتومی تا حسگرهای دقیق زیست‌محیطی—نیز گام‌های بلندی بردارد. این برنامه‌ها اگر در بازه زمانی اعلام‌شده اجرا شود، تحول بنیادینی در اقتصاد دانش‌بنیان و ارتقای امنیت ملی رقم خواهد زد.
